تلاش برای شکست مقاومت؛ آتش‌بس غزه تا کی دوام می‌آورد؟

اقتصاد آنلاین، محمد بیات: در شهر «کریات گات» در جنوب سرزمین‌های اشغالی جی. دی. ونس، معاون رئیس‌جمهور آمریکا، روز سه‌شنبه ۲۱ اکتبر «مرکز هماهنگی غیرنظامی-نظامی» را افتتاح کرد؛ مرکزی که در اجرای مراحل مختلف توافق آتش‌بس در غزه نقش ایفا خواهد کرد. این مرکز که ستاد فرماندهی مرکزی آمریکا (سنتکام) در تاریخ ۱۷ اکتبر، چند روز پس از امضای توافق آتش‌بس در شهر شرم‌الشیخ مصر (۱۳ اکتبر)، تأسیس آن را اعلام کرده بود، قرار است اختیارات گسترده‌تری به آمریکا برای نظارت بر اجرای توافق و کنترل پایبندی همه طرف‌ها بدهد. به گفته تیم هاوکینز، سخنگوی ستاد فرماندهی مرکزی آمریکا «سنتکام»، این مرکز یک سازوکار اساسی برای تضمین انتقال غزه به سوی یک حاکمیت غیرنظامی به شیوه‌ای امن و پایدار، با مشارکت گسترده بین‌المللی، به شمار می‌رود. اما وجود آن در «اسرائیل»، این نگرانی را برمی‌انگیزد که ممکن است برای خدمت به برنامه‌های اشغالگر به کار گرفته شود. به گفته مارکو روبیو، استیون فاگین سفیر سابق آمریکا در یمن به عنوان همتای دیپلماتیک ژنرال برد کوپر، فرمانده ستاد فرماندهی مرکزی ایالات متحده در تلاش‌ها برای تحکیم آتش‌بس در غزه خدمت خواهد کرد.

در خصوص جایگاه، ماموریت و اهداف «کریات گات» در جریان آتش‌بس غزه، موسسه مطالعات امنیت ملی اسرائیل وابسته به دانشگاه تل‌آویو در مطلبی مدعی شد مجموعه دیدار‌های مقامات ارشد دولت ترامپ از اسرائیل، در کنار استقرار نیرو‌های آمریکایی در مقر فرماندهی خط مقدم در «کریات گات» که بر توافق آتش‌بس غزه نظارت دارد، بازتابی از تلاش واشنگتن برای تضمین موفقیت این توافق است. از دیدگاه ترامپ این توافق قرار است به عنوان بنیانی برای یک معماری جدید منطقه‌ای در خاورمیانه، با محوریت گسترش «پیمان ابراهیم»، عمل کند! این در حالی است که در هفته‌های اخیر زمزمه‌ها در خصوص پیوستن اندونزی و سعودی به روند عادی سازی روابط با اسرائیل افزایش یافته است.

دولت ترامپ و مشاوران ارشدش موضعی سرسختانه‌ای در قبال حماس اتخاذ کردند که شامل تهدید به اقدام نظامی در صورت نقض توافق یا امتناع از خلع سلاح می‌شود. در عین حال دولت در حال اعمال فشار فزاینده‌ای بر رژیم است تا از اقداماتی که می‌تواند اجرای آتش‌بس را به خطر اندازد، اجتناب ورزد. وزیر امور خارجه، مارکو روبیو، بار دیگر تأکید کرد که «هیچ پلن دومی وجود ندارد» و این توافق تنها مسیر به سوی ثبات است. خود ترامپ همچنان تأکید می‌کند که اسرائیل تنها «در صورتی که او تأیید کند» اقدام خواهد کرد، که تلویحاً به این معناست که تنها او تعیین خواهد کرد که آیا حماس توافق را نقض کرده است یا خیر. علاوه بر این رئیس‌جمهور قول داده است که «اسرائیل حاکمیت خود را بر سرزمین‌های کرانه باختری اعمال نخواهد کرد.»

فارغ از موارد فوق به نظر می‌رسد اسرائیل و آمریکا در برخی موضوعات دارای اختلافات جدی هستند. به عنوان نمونه انتظار می‌رود دولت ترامپ برای استقرار زودهنگام این نیرو، احتمالاً پیش از دستیابی به توافق کامل بر سر مأموریت آن و کشور‌های شرکت‌کننده (شامل مسئله مشارکت ترکیه)، فشار بیاورد. اسرائیل به نوبه خود، بر کنترل شدید بر ترکیب، عملیات و هماهنگی این نیرو با نهاد‌های امنیتی و بشردوستانه اصرار دارد. در عین حال آمریکا از یک سازوکار بین‌المللی تحت نظارت خود برای تضمین یک فرآیند خلع سلاح مرحله‌ای همزمان با خروج تدریجی اسرائیل حمایت می‌کند. اسرائیل بر برچیدن کامل زیرساخت‌های مقاومت به عنوان پیش‌شرطی برای هرگونه تغییر در آرایش نیرو‌های خود اصرار ورزیده و چارچوب‌های موازی یا متقابل را رد می‌کند. هنوز هیچ جدول زمانی یا شاخص مورد توافقی برای ارزیابی پیشرفت تعیین نشده است. واشنگتن، با حمایت کشور‌های عربی، تمایل دارد شرط کاملاً منفک بودن نهاد حکومتی موقت از تشکیلات خودگردان فلسطین را تعدیل کند، در حالی که اسرائیل با گنجاندن چهره‌های وابسته به آن یا حماس مخالف است و قبل از کاهش حضور ارتش خواهان تضمین‌های امنیتی الزام‌آور است.

دولت ترامپ به دنبال آن است که از همان فاز دوم، یک طرح بازسازی غیرنظامی در مقیاس بزرگ را با بودجه‌ای از یک ائتلاف غربی-عربی به عنوان پایه‌ای برای ثبات مدنی و اقتصادی آغاز کند. با این حال اسرائیل هرگونه اقدام برای بازسازی را به تکمیل فرآیند خلع سلاح و نظارت امنیتی دقیق مشروط می‌کند و انتقال وجوه را پیش از «رفع کامل تهدید نظامی» رد می‌نماید. در روز‌های اخیر بیش از ده‌ها کامیون حامل کمک‌های بشردوستانه به بهانه عدم تحویل پیکر برخی اسرای اسرائیلی و در عین حال عدم تمایل حماس برای خلع سلاح اجازه ورود به این باریکه را پیدا نکردند.

آمریکا با برنامه ریزی بی‌سابقه‌ای برای تثبیت توافق آتش‌بس در نوار غزه و حرکت با گام‌های سریع به سوی «مرحله دوم» توافق در حال فعالیت است؛ مرحله‌ای که به دلیل دربرداشتن بند‌های اختلاف‌برانگیز در سطوح مختلف، حساس‌ترین و خطرناک‌ترین مرحله به شمار می‌رود و در دل خود چیزی را جای داده که ممکن است آینده منطقه و کل مسئله فلسطین را تعیین کند. این تحرک تب‌آلود از سوی دولت آمریکا در زمانی صورت می‌گیرد که بیشتر ارزیابی‌ها به بدبینی درباره امکان پایداری آرامش کنونی تمایل دارند، زیرا توافق به بسیاری از مسائل بنیادین نپرداخته است؛ مسائلی که در رأس آنها خروج اسرائیل از سرزمین‌های نوار غزه، تضمین دسترسی کامل به کمک‌های بشردوستانه و آغاز رفع آثار فاجعه‌بار جنگ نسل‌کشی قرار دارد که بیش از دو میلیون فلسطینی محاصره‌شده در میان آوار، گرسنگی، بیماری و مرگ روزانه را به ستوه آورده است. در سوی مقابل فرماندهان اشغالگر هر روز با گفتار و کردار تأکید می‌کنند که تجاوز به غزه هنوز پایان نیافته و جنگ تا زمان تحقق «اهدافش» ادامه خواهد یافت.