از القاعده تا کاخ سفید؛ پیامدهای سفر احمد شرع به آمریکا چیست؟

به گزارش اقتصادآنلاین، احمد شرع که روزگار زیادی در فهرست تروریست‌های آمریکا قرار داشت، شامگاه شنبه به عنوان رئیس‌جمهوری موقت سوریه، وارد واشنگتن شد تا روز دوشنبه در دیداری رسمی با دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا، گفت‌و‌گو کند.

تصاویر بسکتبال‌ بازی‌کردن احمد شرع با فرمانده سنتکام که در گذشته‌ای نه چندان دور دشمن مستقیم او بود، در فضای مجازی منتشر شد. تصاویری که تغییر شرایط را به شکلی سمبلیک نشان می‌داد. 

 این سفر برای نخستین‌بار از زمان استقلال سوریه در سال ۱۳۲۴ انجام می‌شود و به گفته تحلیل‌گران، رخدادی نمادین در تاریخ روابط واشنگتن و دمشق به شمار می‌رود.

دیدار شرع و ترامپ تنها یک روز پس از آن صورت می‌گیرد که وزارت خارجه آمریکا نام رئیس دولت موقت سوریه را از فهرست جهانی تروریسم حذف کرد. شورای امنیت سازمان ملل نیز هم‌زمان تحریم‌های بین‌المللی علیه او و وزیر کشور سوریه، انس خطاب، را لغو کرده است.

اقدامی که اتحادیه اروپا نیز اعلام کرده آن را انجام می‌دهد.

این تغییرات نشان از بازگشت تدریجی سوریه به نظم بین‌المللی پس از سقوط بشار اسد دارد.

از القاعده تا واشنگتن

احمد شرع که پیش‌تر با نام ابومحمد جولانی شناخته می‌شد، رهبر سابق گروه هیئت تحریر شام و یکی از چهره‌های محوری در جریان‌های جهادی سوریه بود. او پس از سال‌ها درگیری نظامی با دولت بشار اسد، در آذر ۱۴۰۳ طی حملاتی برق‌آسا توانست حکومت نیم‌قرنی خاندان اسد را سرنگون کند و ریاست دولت انتقالی سوریه را در دست گیرد.

در پی این تحول، آمریکا جایزه ۱۰ میلیون دلاری برای دستگیری او را لغو کرد و چند ماه بعد، ترامپ طی فرمانی اجرایی تحریم‌های اقتصادی علیه سوریه را پایان داد. اکنون، شرع نه‌تنها از فهرست سیاه تروریسم خارج شده، بلکه به عنوان شریکی بالقوه در ائتلاف ضد داعش با واشنگتن مذاکره می‌کند. چرخشی که کمتر از دو سال پیش تصور آن غیرممکن به‌نظر می‌رسید.

اهداف احمد شرع از سفر به آمریکا

به گفته منابع دیپلماتیک، محور اصلی گفت‌و‌گو‌های دوشنبه در کاخ سفید، پیوستن سوریه به ائتلاف نظامی به رهبری آمریکا علیه داعش و نیز تفاهم بر سر بازسازی سوریه پس از جنگ داخلی است. بانک جهانی هزینه بازسازی این کشور را حدود ۲۱۶ میلیارد دلار برآورد کرده و دولت شرع به‌دنبال دریافت کمک‌های بین‌المللی برای آغاز این روند است.

هم‌زمان، خبرگزاری فرانسه به نقل از منابع سوری گزارش داده که آمریکا در حال بررسی ایجاد یک پایگاه نظامی در نزدیکی دمشق است تا «هماهنگی کمک‌های بشردوستانه و رصد تحولات میان سوریه و اسرائیل» را تسهیل کند. این اقدام، در صورت تحقق، نشانه‌ای از بازگشت تدریجی حضور رسمی آمریکا در سوریه پس از سال‌ها حضور محدود در شمال شرق این کشور خواهد بود.

پیامد‌های منطقه‌ای روابط جدید سوریه و آمریکا

دیدار احمد شرع و ترامپ پیامد‌هایی فراتر از روابط دوجانبه دارد. سوریه، که تا چندی پیش در قلب محور مقاومت قرار داشت، اکنون در آستانه چرخشی استراتژیک به‌سوی غرب دیده می‌شود.

این در حالی است که پس از سقوط بشار، روابط ایران و سوریه به کلی قطع شده است. حالا با نزدیک‌شدن سوریه به واشنگتن و همکاری امنیتی با آمریکا و اسرائیل، معادله پیچیده‌تر هم خواهد شد.

ایران طی سال‌های جنگ داخلی از اصلی‌ترین حامیان حکومت بشار اسد بود، اما اکنون با دولتی در دمشق مواجه است که اولویت خود را بر بازسازی داخلی و تعامل با غرب گذاشته است. این تغییر مسیر ممکن است و توازن قوا را به نفع آمریکا، ترکیه و متحدان عربش تغییر دهد.

عادی‌سازی روابط سوریه با اسرائیل نیز یکی دیگر از مسائل مطرح‌شده است. گفته‌شده که ترامپ در جریان نخستین دیدار با احمد شرع در عربستان از او خواسته بود تا روابط با اسرائیل را عادی کند. هرچند به نظر می‌رسد که احمد شرع حتی در صورت تمایل به عادی‌سازی، دست‌کم در ظاهر و به شکل رسمی، با دشواری‌های زیادی برای این اقدام روبه‌رو خواهد شد. 

تداوم چالش‌های داخلی سوریه

با وجود تلاش دولت جدید برای ارائه چهره‌ای میانه‌رو، گزارش‌ها از افزایش تنش‌های فرقه‌ای و درگیری‌های محدود میان گروه‌های قومی و مذهبی در ماه‌های اخیر حکایت دارند.

احمد شرع در مصاحبه‌ای تلویزیونی گفته است: «نسل‌های زیادی از سوری‌ها قربانی خشونت و ترس بوده‌اند. زمان آن رسیده که ما کشور را از گذشته رادیکال و انزواگرای خود جدا کنیم.»

با این حال، تردید‌ها درباره توانایی دولت انتقالی برای مهار گروه‌های مسلح سابق همچنان پابرجاست. تحلیل‌گران بر این باورند که آینده سوریه نه فقط در کاخ سفید، بلکه در توان داخلی دمشق برای ایجاد ثبات، بازسازی اقتصادی و برقراری اعتماد میان اقوام و مذاهب مختلف رقم خواهد خورد.

در چنین شرایطی، سفر احمد شرع به واشنگتن را می‌توان آغازگر مرحله‌ای نو در روابط سوریه و غرب دانست. رویدادی که پیامد‌های سیاسی و امنیتی برای منطقه خواهد داشت.