امروز روز دریاچه خزر است/ اگر دریاچه خزر هم خشک شود، آنوقت چه؟!

به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از روزنامه هم‌میهن، این روز را به‌عنوان یک واقعه مهم زیست‌محیطی جشن گرفتند. پروین فرشچی، معاون اسبق محیط‌زیست دریایی سازمان حفاظت محیط‌زیست به سؤالاتی درباره خزر پاسخ داد که در ادامه می‌خوانید.

سهم ایران از دریای کاسپین چقدر است؟

قبل از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی دریای کاسپین بین ایران و شوروی تقسیم نشده و فقط در بهره‌برداری و تردد دریایی مشارکت صورت گرفته بود. بعد از فروپاشی شوروی ۳ کشور قزاقستان، ترکمنستان و آذربایجان اضافه می‌شوند.

شاید به همین دلیل باشد که همه تصور می‌کنند قبلا سهم ایران ۵۰ درصد و حالا ۲۰ درصد است. اما این اشتباه است. درحال حاضر ایران ۱۵ مایل آب فراسرزمینی و در ادامه ۱۰ مایل محدوده ماهیگیری دارد و بعد از آن منطقه مشترک است که حاکمیت آن به توافقنامه‌های بعدی موکول شده است.

۲ گونه انحصاری، اما در معرض خطر

دریای کاسپین به‌دلیل نیمه‌شور بودن کوسه ندارد؛ به‌طور کلی تنوع زیستی دریای خزر به‌دلیل بسته بودن کم است، اما در همین تنوع کم ۲ گونه انحصاری ارزشمند در کاسپین زندگی می‌کنند یعنی ماهی خاویاری و فوک خزری. ۵ گونه ماهی خاویاری در دریای خزر زندگی می‌کنند که هر ۵ گونه در معرض انقراض هستند. جمعیت ماهی‌های خاویاری خزر در دهه ۹۰ میلادی ۳ هزار تن بود که درسال ۲۰۱۳ به ۲۵۰ تن رسید. جمعیت فوک خزری هم در دهه ۹۰ میلادی یک میلیون بود که در ۲۰۱۳ به ۱۰۰ و حالا به کمتر از این میزان رسیده است.

آلودگی در سواحل ایران بیشتر است؟

بستگی دارد دریای کاسپین را با کجا مقایسه می‌کنید؟ اگر با مواردمشابه مقایسه می‌کنید بله آلوده است. اما اینکه مردم فکر می‌کنند بیشتر درسواحل ایران آلوده است به‌خاطر جریان امواج برخلاف عقربه‌های ساعت است. در جنوب عمق دریا زیاد است و بنابراین آلودگی ماندگار می‌شود. اینکه از جا‌های دیگر آلوده‌تر است را تأیید نمی‌کنم. ما در این دریا در نتیجه پسماند و فعالیت‌های نفتی کانون‌های آلودگی داریم.

اگر روزی خزر خشک شود، چه می‌شود؟

تا سال ۲۱۰۰ با همین روالی که در حال حاضر از پسروی آب وجود دارد، احتمال می‌رود که ۹ تا ۱۸ متر سطح آب دریای خزر کاهش پیداکند. در این شرایط ما ۲۴ تا ۳۴ درصد مساحت دریا را از دست می‌دهیم و در نتیجه آن زیرساخت‌ها از بین می‌رود، کشاورزی تمام می‌شود، تالاب‌های منطقه خشک می‌شود و از دست دادن کاسپین یک فاجعه است. این را نه به‌خاطر عشق به این دریا می‌گویم بلکه درصورت خشکی با ریزگرد‌های زیاد مواجه می‌شویم و از نظر اقتصادی ضربه زیادی می‌خوریم.

رژیم حقوقی دریای خزر به مجموعه‌ای از قوانین و مقررات اطلاق می‌شود که بر اساس توافقات میان کشور‌های ساحلی، نحوه استفاده و بهره‌برداری از این دریا و منابع آن را تعیین می‌کند. این رژیم حقوقی از سال‌های گذشته موضوع مذاکرات و توافقات مختلفی بوده و در نهایت در سال ۱۳۹۷ با امضای «کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر» در آکتائو قزاقستان به شکل جدیدی تدوین شد.