کریدور میانی: چرا چین روی آذربایجان ریسک می‌کند؟
تحلیل بازار
22 تیر 1404
1۰4
بازار؛ گروه بین الملل: در بحبوحه نگرانی‌های فزاینده جهانی در مورد زنجیره‌های تأمین شکننده و عدم قطعیت ژئوپلیتیکی، یک تغییر آرام اما قابل توجه در اوراسیا در حال وقوع است. در قلب این تحول، مشارکت استراتژیک بین چین و آذربایجان قرار دارد که با هدف تقویت کریدور میانی به عنوان یک مسیر تجاری قابل اعتماد، پایدار و آینده‌نگر بین شرق و غرب انجام می‌شود.
یکی از تحولات کلیدی مورد بحث در مجمع جهانی اخیر حمل و نقل پایدار در چین، افتتاح احتمالی شعبه‌ای از مرکز نوآوری و دانش جهانی برای حمل و نقل پایدار که در سال ۲۰۲۲ در چین تأسیس شد، در آذربایجان بود. چنین اقدامی نه تنها تحقیق و نوآوری را در بخش حمل و نقل آذربایجان افزایش می‌دهد، بلکه باکو را با چشم‌انداز استراتژیک بلندمدت پکن برای اتصال جهانی همسوتر می‌کند.
«شی جین پینگ»، رئیس جمهور چین در سخنان خود در مراسم افتتاحیه این مرکز، بر اهمیت ترویج توسعه پایدار در حمل و نقل جهانی و تقویت ارتباط جهانی برای تضمین ثبات و کارایی زنجیره‌های تأمین بین‌المللی تأکید کرد.
وی خاطرنشان کرد که چین آماده است تا با همه شرکا برای استفاده از این پلتفرم جهت پیشبرد ابتکار توسعه جهانی و حمایت از اجرای دستور کار توسعه پایدار سازمان ملل متحد ۲۰۳۰ همکاری کند.
آشفتگی که در سال‌های اخیر منطقه اوراسیا را لرزانده است، از جنگ‌ها گرفته تا تحریم‌ها و اختلالات سیاسی، مسیرهای حمل و نقل سنتی را به شدت تحت تأثیر قرار داده است
چین بدون شک یک حلقه حیاتی – و اغلب نقطه شروع – بسیاری از زنجیره‌های تأمین جهانی است. در سال‌های اخیر، آذربایجان نیز خود را به عنوان یک مرکز لجستیک مرکزی در اوراسیا قرار داده است. در حالی که مقیاس دو کشور ممکن است بسیار متفاوت باشد، مشارکت آنها به طور فزاینده‌ای همزیستی است. برای چین، آذربایجان به یک شریک ترانزیتی قابل اعتماد تبدیل شده است. برای آذربایجان، این همکاری اهمیت استراتژیک رو به رشد آن را در تجارت قاره‌ای برجسته می‌کند. باکو با سرمایه‌گذاری سنگین در زیرساخت‌ها، اطمینان حاصل کرده است که صرفاً یک نقطه عبور نیست، بلکه یک گره حیاتی در لجستیک منطقه‌ای و جهانی است.
تاب‌آوری حمل و نقل اکنون مترادف با تاب‌آوری اقتصادی است. آشفتگی که در سال‌های اخیر منطقه اوراسیا را لرزانده است، از جنگ‌ها گرفته تا تحریم‌ها و اختلالات سیاسی، مسیرهای حمل و نقل سنتی را به شدت تحت تأثیر قرار داده است. آذربایجان از بسیاری جهات، با پر کردن این خلا با کریدور میانی، جایگزینی ارائه داده است. در حالی که مسیرهای مرسوم دچار مشکل می‌شدند، کریدور میانی به عنوان پایدارترین و امن‌ترین مسیر اتصال چین به اروپا ظهور کرد.
حتی زمانی که کشورهای غربی، تحت فشار ایالات متحده آمریکا شروع به فاصله گرفتن از ابتکار یک کمربند یک جاده چین کردند، آذربایجان عملگرا باقی ماند. این کشور گفتگو را به جای اختلاف، زیرساخت را به جای ایدئولوژی انتخاب کرد و تصمیم درستی گرفت. امروز، این سیاست در حال ثمر دادن است.
در ۲۳ آوریل، در جریان سفر «الهام علی‌اف»، رئیس جمهور آذربایجان به پکن، بیانیه مشترکی با شی جین‌پینگ، تعهد هر دو طرف را به افزایش همکاری‌های حمل و نقل تأیید کرد. در این سند آمده است: طرفین از همکاری خود در زمینه حمل و نقل بسیار قدردانی می‌کنند و آمادگی خود را برای توسعه بیشتر زیرساخت‌های حمل و نقل، بهبود کارایی عملیات لجستیک و حمل و نقل و ارتقای ارتباط منطقه‌ای ابراز می‌کنند.
نتیجه قابل توجه این سفر، امضای توافق‌نامه جدید در مورد حمل و نقل چندوجهی بین‌المللی بود. تنها چند هفته بعد، در ۳۰ ژوئن، یک قطار باری از منطقه فانگشان پکن در مسیر چندوجهی ترکیبی از راه آهن و دریا به سمت باکو حرکت کرد. این سفر با طی بیش از ۸۰۰۰ کیلومتر، انتظار می‌رود تنها ۱۵ روز طول بکشد. پس از ورود به باکو، محموله‌ها به گرجستان، ترکیه، صربستان و سایر کشورها توزیع خواهند شد.
در فضای جهانیِ از هم گسیخته‌ی امروز، جایی که عدم قطعیت بر تجارت و دیپلماسی بین‌المللی حاکم است، ارزشمندترین ویژگی‌ها در هر کریدور حمل و نقلی، قابلیت اطمینان، امنیت و بی‌طرفی است
مدیریت راه‌آهن آذربایجان خاطرنشان کرد که این مسیر جدید نه تنها مسیر حمل و نقل بین‌المللی ترانس خزر یا کریدور میانی را تقویت می‌کند، بلکه نقش استراتژیک بندر تجارت دریایی بین‌المللی باکو را به عنوان یک مرکز لجستیک منطقه‌ای برجسته می‌کند. گزینه چندوجهی جدید، جایگزینی سریع‌تر و پایدارتر برای مسیرهای شمالی و دریایی فراهم می‌کند.
راه‌آهن آذربایجان یک ماموریت مشخص دارد: افزایش حجم بار در امتداد کریدور میانی. تلاش‌های اخیر در این راستا شامل جلسه گروه کاری ۲۶ و ۲۷ ژوئن در ورشو است که در آن توافقات کلیدی برای تسریع توسعه کریدور نهایی شد. توجه ویژه‌ای به دیجیتالی شدن، ناوبری پایدار در دریای خزر و گسترش حمل و نقل کانتینری معطوف شد.
بانک توسعه آسیا (ADB) نیز حمایت قوی خود را نشان داده است. ماه گذشته، این بانک بیش از ۳.۵ میلیارد دلار بودجه برای بیش از ۱۰ پروژه زیرساختی خاص مرتبط با گسترش کریدور بین سال‌های ۲۰۲۵ تا ۲۰۲۸ اعلام کرد.
اولین محموله‌های آزمایشی در امتداد مسیر آزمایشی مستقیم چین-اروپا اکسپرس از طریق ترانس خزر در ماه مه ۲۰۲۴ راه‌اندازی شد. این ابتکار با هدف ارزیابی زمان انتظار در مرز، رویه‌های گمرکی، الزامات بازرسی و زیرساخت‌های جاده‌ای در سراسر چین، قزاقستان، آذربایجان و گرجستان انجام شد. یکی دیگر از نقاط عطف کلیدی امسال اتفاق افتاد که برای اولین بار، چین و آذربایجان مجوزهای رسمی برای حمل و نقل بین‌المللی بار جاده‌ای را مبادله کردند.
شایان ذکر است که کریدور میانی از چین شروع می‌شود، از آسیای مرکزی و دریای خزر می‌گذرد، از آذربایجان، گرجستان و ترکیه عبور می‌کند و تا اروپا ادامه می‌یابد. در نیمه اول سال ۲۰۲۵، ترافیک بار بین چین و اروپا به طور پیوسته افزایش یافته است. تعداد قطارهای باری در مسیر چین-آسیای مرکزی تنها در پنج ماه اول ۲۳ درصد افزایش یافته است. در مقابل، حجم بار چین از طریق روسیه ۵ تا ۶ درصد کاهش یافته است.
در حالی که حمل و نقل دریایی برای محموله‌های بزرگ همچنان مقرون به صرفه است، آسیب‌پذیری آن به نگرانی فزاینده‌ای تبدیل می‌شود. تنگه هرمز در بحبوحه افزایش تنش‌های ایران و اسرائیل در معرض تهدید قرار گرفت. خصومت‌ها در نهایت قبل از هرگونه بسته شدن متوقف شد، اما این ترس برای به لرزه درآوردن بازارهای جهانی کافی بود. به طور مشابه، تنگه باب المندب – که توسط حملات حوثی‌ها در دریای سرخ مختل شده است – همچنان یک نقطه حساس است. این دو نقطه حساس از جمله تنها دروازه‌های دریایی آسیا به اروپا هستند و بی‌ثباتی آنها نیاز به جایگزین‌های امن زمینی را تقویت می‌کند.
در فضای جهانیِ از هم گسیخته‌ی امروز، جایی که عدم قطعیت بر تجارت و دیپلماسی بین‌المللی حاکم است، ارزشمندترین ویژگی‌ها در هر کریدور حمل و نقلی، قابلیت اطمینان، امنیت و بی‌طرفی است. به همین دلیل است که چین، کشوری که به عمل‌گرایی معروف است، نه فقط با حرف، بلکه با سرمایه‌گذاری‌های ملموس، ارزش کریدور میانی را دو چندان می‌کند. هر توافق‌نامه‌ای که امضا می‌شود، هر قطار باری که از پکن به باکو اعزام می‌شود، چیزی بیش از یک عملیات لجستیکی است – یک بیانیه استراتژیک است. کریدور میانی دیگر یک مسیر جایگزین نیست بلکه در حال تبدیل شدن به مسیر آینده است.
