ایران ۶ میلیارد دلار بنزین وارد می‌کند ؟
گسترش نیوز
24 آبان 1404
1۰6
فهرست محتوا
تامین نیاز نیمی از بنزین کشور از طریق واردات ممکن است؟
افزایش قیمت بنزین به معنای کاهش نیاز به واردات است؟
مساله بنزین بار دیگر به یکی از محورهای اصلی حوزه انرژی تبدیل شده است. یکی از مهم‌ترین علل، نیاز کشور به واردات بنزین و ارزبری آن است. با توجه به همین موضوع، جدیدترین ادعای مطرح‌شده در مورد رقم صادرات، ابهاماتی را ایجاد می‌کند.
حمید پورمحمدی، رئیس سازمان برنامه و بودجه، در جریان جلسه علنی سه‌شنبه ۲۰ آبان در مجلس و بررسی عملکرد یک‌ساله دولت در امور اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی برنامه هفتم توسعه، با اشاره به این‌که امسال ۶ میلیارد دلار بنزین وارد می‌کنیم، تاکید کرد: «این پول از نان، دارو و بنیه دفاعی مردم کم می‌شود. هر چقدر بنزین وارد کنیم پول بنیه دفاعی، غذا و داروی مردم کم می‌شود؛ چون یک پول است.»
سوال اینجاست که آیا واقعا ۶ میلیارد دلار هزینه واردات بنزین است؟
تامین نیاز نیمی از بنزین کشور از طریق واردات ممکن است؟
عبداله باباخانی، کارشناس ارشد انرژی، در کانال تلگرامی خود نوشت: «اگر این رقم را مبنا بگیریم و میانگین قیمت بنزین در خلیج فارس را حدود ۰٫۵ دلار در هر لیتر بدانیم، یعنی کشور با این مبلغ می‌توانسته است حدود ۱۲ میلیارد لیتر بنزین معادل ۵۴ میلیون لیتر در روز طی ۲۲۰ روز گذشته خریداری کند. اما واقعیت تراز انرژی کشور چیز دیگری است. تولید روزانه بنزین در پالایشگاه‌های داخلی، به‌ویژه با محوریت ستاره خلیج‌فارس، بین ۱۱۰ میلیون تا ۱۱۵ میلیون لیتر است.»
او خاطرنشان کرد: «مصرف روزانه هم در محدوده ۱۲۵ میلیون تا ۱۳۰ میلیون لیتر برآورد می‌شود. بنابراین کسری واقعی کشور بیش از ۱۵ میلیون تا ۲۰ میلیون لیتر در روز نیست؛ نه ۵۴ میلیون لیتر. به زبان ساده، اگر رقم ۶ میلیارد دلار فقط برای بنزین باشد، باید نیمی از مصرف کشور وارداتی بوده باشد، چیزی که حتی در سال‌های بحرانی ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ هم سابقه نداشته است.»
اعداد مطرح‌شده همچنان عجیب به نظر می‌رسند. الیاس حضرتی، رئیس شورای اطلاع رسانی دولت، در اردیبهشت ۱۴۰۴ در جشنواره شهید رجایی گفت: «سال گذشته چهار میلیارد دلار برای واردات بنزین هزینه کردیم و احتمالا امسال به شش میلیارد دلار می‌رسد و اگر همین روند ادامه یابد سال آینده احتمالا به هشت میلیارد دلار می‌رسد.»
این در حالی است که با توجه به گفته پورمحمدی شش میلیارد دلار تنها در هفت ماه ابتدایی سال مصرف شده است.
فرهاد شهرکی، نائب‌رئیس اول کمیسیون انرژی مجلس، گفت: «بودجه ارزی دولت برای واردات بنزین در همان ماه‌های نخست سال به پایان رسیده است.»
با توجه به موارد بیان شده باید گفت چطور این میزان بنزین در هفت ماه وارد شده است؟ اگر پالایشگاه‌ها نزدیک ۱۲۰ میلیون لیتر در روز تولید می‌کنند، چطور نیاز به واردات ۵۴ میلیون لیتر در روز نیز در کشور وجود دارد؟
افزایش قیمت بنزین به معنای کاهش نیاز به واردات است؟
به جز موضوعات مطرح‌شده، باید مساله واردات بنزین، نوع دیگری نیز ارزیابی شود. استفاده ابزاری از موضوع واردات برای جبران ضعف سیاست‌گذاری، تبعات خطرناکی در پی دارد.
برای درک این رابطه که آیا افزایش قیمت بنزین منجر به کاهش نیاز به واردات می‌شود، باید دو متغیر اصلی را در نظر گرفت. کشش قیمتی تقاضای بنزین و وجود جایگزین‌های قابل‌دسترس برای جابه‌جایی مثل حمل‌ونقل عمومی، از متغیرهای اصلی هستند.
در ادبیات اقتصادی، اگر کالایی کشش قیمتی بالایی داشته باشد یا به اصطلاح کشش‌پذیر باشد، افزایش قیمت آن می‌تواند مصرف را کاهش دهد. اما وقتی کالایی «ضروری» و «بی‌جانشین» است، تقاضای آن به قیمت واکنش چندانی نشان نمی‌دهد. بنزین در ایران چنین وضعیتی دارد. در شرایطی که شبکه حمل‌ونقل عمومی ناکارآمد است و بخش عمده‌ای از مردم برای کار، آموزش و خدمات روزمره ناچار به استفاده از خودروی شخصی هستند، افزایش قیمت تنها فشار مالی بیشتری بر خانوارها وارد می‌کند، بدون آن‌که مصرف به‌طور پایدار کاهش یابد.
از سوی دیگر، حتی اگر در نظر گرفته شود که افزایش قیمت بنزین به حدی می‌رسد که مردم دیگر توانایی استفاده از خودرو شخصی را نداشته باشند، انتقال تقاضای حمل‌ونقل آنها به حمل‌ونقل عمومی با این که مطلوب است، اما بحران تازه‌ای را به وجود می‌آورد. چراکه هم‌اکنون نیز میزان عرضه حمل‌ونقل عمومی کمتر از تقاضاست و همواره از کمبود ناوگان عمومی گله می‌شود.
تجربه آبان ۱۳۹۸ بهترین شاهد این واقعیت است.
محمود اولاد، کارشناس اقتصادی، با انتشار یادداشتی در کانال تلگرامی خود نوشت: «وقتی قیمت بنزین در آبان ۹۸ افزایش یافت، فقط یک ماه حدود ۱۰ میلیون لیتر مصرف کم شد، و از دی ماه مجددا به میزان مصرف قبل برگشت.»
آن‌طور که کارشناسان بیان می‌کنند، علت کاهش نیافتن میزان مصرف بنزین آن است که گزینه جایگزینی وجود نداشت. ناوگان اتوبوسرانی شهری در دهه اخیر از بیش از پنج‌هزار دستگاه به کمتر از دو‌هزار دستگاه کاهش یافته، مترو در بسیاری از شهرها هنوز به شبکه کارآمد تبدیل نشده و حمل‌ونقل برون‌شهری نیز با فرسودگی، گرانی بلیت و کمبود خطوط مواجه است. در چنین شرایطی، مصرف‌کننده توان تغییر رفتار ندارد، حتی اگر قیمت سوخت چند برابر شود.
به بیان دیگر، افزایش قیمت بنزین بدون اصلاح هم‌زمان ساختار حمل‌ونقل عمومی، تغییر فناوری خودروها و ایجاد گزینه‌های واقعی برای جابه‌جایی، تاثیری پایدار بر کاهش مصرف و نیاز به واردات ندارد. تجربه و داده‌ها نشان می‌دهد که در اقتصاد ایران، کشش قیمتی تقاضای بنزین بسیار پایین است. تا زمانی که مردم ناچارند برای ساده‌ترین فعالیت‌های روزمره از خودروی شخصی استفاده کنند، سیاست‌های قیمتی نه مصرف را به طور محسوس کاهش می‌دهد و نه واردات را کم می‌کند، بلکه تنها نارضایتی و فشار معیشتی را افزایش می‌دهد.
متاسفانه به نظر می‌رسد بسیاری از مسئولان در تحلیل‌های خود از واقعیت رفتار مصرف‌کننده فاصله گرفته‌اند و گمان می‌کنند مردم دقیقا مطابق فرمول‌های ساده اقتصادی رفتار می‌کنند؛ گویی انسان‌ها اعدادی در یک معادله هستند. در حالی که واکنش مصرف‌کننده به قیمت، تنها تابع قیمت نیست، بلکه به مجموعه‌ای از عوامل زیرساختی و اجتماعی مانند دسترسی به حمل‌ونقل عمومی، کیفیت خدمات، سطح درآمد و حتی فرهنگ مصرف وابسته است. وقتی زیرساخت جایگزینی برای خودرو شخصی وجود ندارد، انتظار کاهش مصرف بنزین تنها با بالا بردن قیمت، ساده‌انگارانه است. رفتار اقتصادی واقعی انسان‌ها، برخلاف مدل‌های خشک نظری، در بستر محدودیت‌ها و امکانات زندگی روزمره شکل می‌گیرد؛ چیزی که در تصمیم‌سازی‌های اقتصادی کشور نادیده گرفته می‌شود.
منبع:
تجارت نیوز
گسترش نیوز
صنعت و معدن
ایران ۶ میلیارد دلار بنزین وارد می‌کند ؟
انرژی
ایران ۶ میلیارد دلار بنزین وارد می‌کند ؟
کدخبر:
۳۶۴۷۰۰
پریا ابراهیمی
۱۴۰۴/۰۸/۲۴ ۱۴:۲۰:۳۳
